Venetië & Vivaldi: voor elk seizoen een goed idee

Antonio Lucio Vivaldi (1678-1741) is afkomstig uit het Italiaanse Venetië. De priester in opleiding leerde van zijn vader viool spelen en bleek een enorm muzikaal talent te zijn op dit instrument. Zijn muzikale carrière nam dan ook een grote vlucht en hij hoort met zijn staat van dienst zeker bij de grote klassieke componisten ter wereld. 

Waaruit bestaat het oeuvre van Vivaldi?

Vivaldi was een productieve componist, van wie zijn gehele oeuvre bestaat uit: 

• Meer dan 500 concerten, waarvan er 223 voor viool en 27 voor cello gemaakt zijn
• 46 opera's 
• 73 sonates
• 14 sinfonia's voor strijkers 

Daarnaast heeft hij kamermuziek en gewijde muziek gemaakt. Het allerbekendste werk van Vivaldi is Le Quattro Stagioni (de vier jaargetijden). Tegenwoordig worden ook zijn opera's weer meer gewardeerd. Hierbij kunt u denken aan: Dorilla in Tempe, Ottone in villa en Orlando furio

Vivaldi als een vernieuwende componist

Uit elk werk blijkt het plezier dat Vivaldi had in het componeren van nieuwe muziekstukken. Het zijn lichte heldere composities met harmonistische contrasten erin. Zijn composities zijn  tevens vernieuwend te noemen, omdat hij met nieuwe melodieën kwam en nieuwe thema's wist te bedenken. Mede door het vrolijke karakter van zijn muziek werd hij al snel ook buiten Italië bekend en dan met name in Frankrijk. 

Het grootste belang van Vivaldi schuilt in hetgeen hij deed voor de concertvorm.

Zo was hij de eerste componist die het ritornello (ritornello is een verkleinwoordje van het Italiaanse ritorno, dat letterlijk 'terugkeer' betekent. In de barokperiode verwijst het naar eeninstrumentaal refrein) regelmatig toepaste in de snelle delen; dat werd daardoor een waar model.

Hetzelfde geldt voor de driedelige structuur (snel-langzaam-snel). Ook zijn methodes om een grotere thematische eenheid te bereiken vonden algemeen navolging, vooral wat de integratie van solo- en ritornello materiaal betreft. Ook zijn levendige ritmische patronen, zijn violistische figuraties en zijn gebruik van sequensen werd driftig geïmiteerd.

Wat ook heel verfrissend is aan Vivaldi’s muziek was zijn idee om muziek te maken die de massa aansprak. Hij was daar vooruitstrevend in, want de meeste componisten zaten vast in bestaande structuren en schreven hun composities uitsluitend voor de intellectuele elite. Mede dankzij Vivaldi is er binnen de Barokmuziek een nieuwe stijl ontwikkeld en zijn muziek was van grote invloed op andere componisten, zoals: Johann Sebastian Bach. 

Kom in de sfeer met Vivaldi's muziek

Welke sporen van Antonionio Lucio Vivaldi zijn in Venetië nog steeds te zien?

Vivaldi heeft in het Italiaanse Venetië genoeg historische sporen achtergelaten, waardoor u zijn aanwezigheid in de stad zeker kan ervaren. Om in chronologische volgorde die plekken te bezoeken, kunt u starten bij de kerk San Giovanni in Bragora. De kerk ligt in de wijk Castello. Op de gevel treft u hier de doopplaquette van Vivaldi aan en in de kerk is in de eerste zijkapel het doopvont te zien, waarin hij gedoopt zou zijn. Dat gebeurde enkele dagen na zijn geboorte op 4 maart 1678. Een kopie van Vivaldi's geboorteakte uit het doopregister van de kerk is hier ook te zien. 

Een tweede tip is de kleine permanente tentoonstelling in het Museo della Musica. Die tentoonstelling laat u zien hoe in de tijd van Vivaldi violen werden gemaakt. Naast de collectie Venetiaanse violen uit drie verschillende eeuwen zijn er ook andere instrumenten te zien, zoals historische fluiten, cello's, lieren, mandolines en harpen. Op de achtergrond klinken muziekstukken van Vivaldi, die een extra dimensie aan het bezoek van dit muziekmuseum geven. 

Vivaldi werkte als priester voor de Santa Maria della Pietà en aangezien die kerk er nog staat, kunt u ook dit spoor uit Vivaldi's leven bezoeken. De kerk wordt in de Venetiaanse volksmond ook wel Vivaldi's kerk genoemd, maar de kerk heet eigenlijk Santa Maria della Pietà en staat op de Riva degli Schiavoni. 

Een leuk weetje is dat Vivaldi de rode priester genoemd werd. Speculaties schrijven dit toe aan het rode haar dat Vivaldi had, maar over de precieze haarkleur van Vivaldi weten we eigenlijk niets. Veel waarschijnlijker is het dat de bijnaam betrekking heeft op de kleding die de priesters van deze kerk droegen. Ze gingen namelijk altijd gekleed in rode priestergewaden. 

In 1703 kwam Vivaldi in dienst van het weeshuis dat bij de Santa Maria della Pietà hoorde, het Ospedale della Pietà. Hij werd hier als viool- en muziekleraar aangenomen. Uiteindelijk zou hij hier ruim veertig jaar werken als viool- en muziekleraar, koorleider en vanaf 1716 ook als orkestleider. Op iedere feestdag moest Vivaldi nieuwe muziekstukken presenteren en hij moest leerlingen een instrument leren bespelen. Met die leerlingen oefende hij cantates, oratoria en sonati, zodat ze klaar waren om te voldoen aan de eis om twee concerten per maand te geven. Het was hard werken geblazen en het is dan ook niet verwonderlijk dat het grootste gedeelte van Vivaldi's oeuvre in zijn jaren bij het weeshuis geschreven is. 

Aan de Calle della Pietà ligt ook het Instituto Provinciale per L’infanzia Santa Maria della Pietà, met op de eerste verdieping een klein museum dat gewijd is aan het weeshuis door de eeuwen heen. Er is natuurlijk een hoofdrol weggelegd voor de geliefde ‘rode priester’.

Wilt u meer weten over de componist Vivaldi? Ga dan met Hannick Reizen naar Venetië of kies voor een andere bestemming uit ons aanbod.