Wonderschone mozaïken in Italiaans Ravenna

De Italiaanse stad Ravenna wordt vaak overgeslagen. Ten onrechte. De gezellige provinciehoofdstad is niet alleen wereldberoemd vanwege zijn mozaïeken en het graf van Dante, hij staat ook bekend om zijn jaarlijkse zomerfestival in juni-juli en de muzikale herfsttrilogie in november.

Teatro Alighieri in Ravenna is een traditioneel operahuis met een hoefijzervormige concertzaal en loges van rood pluche. Hoewel het theater is ontworpen door de broers Tommaso en Giambattista Meduna die in 1836 het afgebrande La Fenice (De Fenix) in Venetië opnieuw opbouwden, kan dit culturele centrum van een betrekkelijk kleine stad zich natuurlijk niet meten met de befaamde opera’s van Milaan en Venetië.

Maar Ravenna beschikt over een geheim wapen. In deze stad woont het gezin van de wereldberoemde dirigent Riccardo Muti. Zijn vrouw, Cristina Mazzavillani, zelf mezzosopraan maar vooral bekend als de succesvolle impresario van haar man, heeft zich tot taak gesteld het muziekleven van haar geboorteplaats tot grote hoogten op te stuwen.

Festival

Om ervoor te zorgen dat bezoekers van de vroeg-christelijke en Byzantijnse mozaïeken langer blijven, startte Cristina in 1990 het Ravenna Festival met uitvoeringen in het theater, de basilieken, de kloostergangen en buiten bij de restanten van de oude stadsmuur. Daar kwam in 2012 een herfstfestival bij dat drie voorstellingen met een speciaal thema biedt. Geholpen door haar internationale operaconnecties en het Cherubini-orkest dat Riccardo Muti in 2004 oprichtte, werd het een succes.

Maar dat zij als intendant niets aan het toeval overlaat en met strakke hand regeert, blijkt wanneer we overdag een rondleiding door het Teatro Alighieri maken. „Mevrouw Muti eist doodse stilte”, zegt de gids terwijl we de geïmproviseerde garderobe bekijken, de aan het moderne publiek aangepaste loges en de artiesteningang met een bordje dat het in de hal streng verboden is om je fiets te parkeren.

De zaal inkijkend zien we hoe zangers auditie doen voor een commissie onder leiding van Cristina Muti. Hoe informeel en vriendschappelijk de sfeer in Teatro Alighieri ook is, aan de kwaliteit van de muziek wordt hoge eisen gesteld. Voor de hoofdrollen worden regelmatig zangers uit het buitenland ingevlogen. Zij mengen zich probleemloos onder de lokale Italiaanse cast.

Samen lossen ze het gebrek aan dure decors op het kleine podium op door beschilderde gordijnen te verschuiven en zo nieuwe ruimten te creëren. De vindingrijkheid is groot. Het koor zingt soms vanaf enkele loges. Er heerst een jeugdig elan dat op de zaal overslaat. Iedereen is vrolijk.

In november naar Ravenna gaan heeft het voordeel dat je niet in de rij hoeft te staan voor de bezienswaardigheden die op de erfgoedlijst van Unesco staan. Hoogtepunt is de basiliek van San Vitale waarvan de Byzantijnse mozaïeken als de mooiste en grootste buiten Constantinopel (het huidige Istanbul) worden beschouwd. Ze werden aangebracht nadat een leger van keizer Justinianus Ravenna in 540 op de Ostrogoten veroverde.

We zien hoe Christus een kroon aan de heilige martelaar Sint Vitalis geeft terwijl keizer Justinianus en zijn vrouw Theodora met geschenken klaarstaan. Het goud en de kleurrijke steentjes inspireerden Gustav Klimt begin twintigste eeuw tot zijn beroemde werk De kus. In 2013 kwam het modehuis Dolce & Gabbana met een op de mozaïeken geïnspireerde herfstcollectie in Byzantijnse stijl.

Bezoek vooral het kleine, wonderschone mausoleum van Galla Placidia in de tuin van de San Vitale. Je mag maar tien minuten naar binnen, maar die zijn onvergetelijk.

Behalve prachtige vroegchristelijke mozaïeken (5e eeuw) wordt de bezoeker betoverd door een wervelende sterrenhemel en ramen van albast die in brand lijken te staan. Galla Placidia was dochter, halfzus en moeder van Romeinse keizers.

Andere toppers zijn de basiliek Sant’Apollinare Nuovo en de van plafond tot vloer met mozaïeken uitgevoerde Doopkapel van bisschop Neon. Allemaal lopend vanuit het centrum van Ravenna te bereiken, op de Sant’Apollinare na in het nabijgelegen plaatsje Classe.

Sinds Ravenna de auto uit het centrum heeft verbannen, zijn er tal van mooie, ruime pleinen ontstaan. In het voetgangersgebied wordt ook volop gefietst. Bij het plaatselijk toeristenbureau in het Palazzo della Provincia met zijn bijzondere daktuinen zijn fietsroutes verkrijgbaar. Een geliefde tocht is die door de pijnbossen naar het strand aan de Adriatische kust (circa 8 kilometer).

Beroemdheid

Het centrale plein van Ravenna is het gezellige Piazza del Popolo met restaurantjes en terrassen. Het vertoont nog de Venetiaanse invloed uit eind 15e eeuw en is te herkennen aan twee zuilen met de heiligen Vitalis en Apollinaris erop.

In de buurt stikt het van de leuke winkeltjes en cafeetjes. Aan het plein is verder de befaamde taartjeswinkel Il Nazionale gevestigd. Om de hoek vind je verrukkelijke specialiteiten op de overdekte markt Mercato Coperto.

Een beroemdheid waar je in Ravenna niet omheen kunt, is de dichter Dante Alighieri naar wie het theater is vernoemd. Overal treffen we regels uit zijn beroemde Divina commedia (De goddelijke komedie) aan. Nadat hij in 1301 uit zijn geboorteplaats Florence werd verbannen, zwierf hij door Italië totdat hij zich op uitnodiging van een vriend in Ravenna vestigde. Op zijn zwerftocht deed hij inspiratie op voor zijn beschrijving van de hel en het vagevuur. Voor het paradijs zou hij naar de mozaïeken in Ravenna hebben gekeken.

Drie jaar nadat Dante in Ravenna arriveerde, overleed hij in 1321. Zijn uitvaartdienst werd gehouden in zijn eigen kerk, de San Francescokerk. Het duurde echter tot de 18e eeuw voordat de graftombe werd opgericht waaraan inmiddels iedere toerist een bezoek brengt.

In de 16e eeuw eisten de Florentijnen het lichaam van hun beroemde dichter op en kregen ze zelfs toestemming van de paus om het te roven. Maar de Franciscaner monniken hadden de beenderen veiliggesteld en zo ligt Dante in zijn sarcofaag in een tempeltje naast de kerk, waar regelmatig voordrachten uit zijn meesterwerk worden gehouden.

Een bezoek aan de Francescokerk is bovendien nog altijd de moeite waard vanwege de ondergelopen crypte met een vijfde-eeuws vloermozaïek waarover je goudvissen kunt zien zwemmen.

Dit artikel is op zaterdag 11 mei 2024 verschenen in De Telegraaf. Tekst: Thea Detiger.

Heeft u interesse in een muziekreis naar Ravenna? Bekijk hier ons aanbod!